Magdalena Warmbier, Pedagogika L-1, Uniwersytet Gdański, grupa C
Piotr Kowzan
„Migracje motywowane długiem lub obawą przed zadłużeniem”
Forum Dialogu Publicznego, Olsztyn 2013
Piotr Kowzan- mgr, doktorant, asystent w Zakładzie Dydaktyki Instytutu Pedagogicznego UG. Jest absolwentem zarządzania na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu i pedagogiki społecznej na Uniwersytecie Gdańskim. Studiował na Uniwersytecie w Linköping (Szwecja) i na Uniwersytecie Kopenhaskim jako "guest student. Współzałożyciel Koła Naukowego „Na Styku” i Stowarzyszenia „Na Styku” oraz współredaktor pisma "!reVOLT” Jego zainteresowaniami badawczymi są: edukacja dorosłych, organizacja szkolnictwa wyższego, socjologia ubóstwa i bezrobocia, organizacja działalności naukowej w Polsce i za granicą, zastosowanie gier planszowych i symulacyjnych w pracy pedagogicznej i dydaktyce akademickiej, mediacje. Autor m.in.: "Education at the junction of cultures"
1
Każdy z nas zna przynajmniej jedną osobę, która wyjechała z ojczystego kraju, ponieważ "tam żyje się lepiej". Niektórzy wyjeżdżają pod wypływem jakiegoś impulsu,by zacząć nowy rozdział w swoim życiu (może to być awans w pracy czy rozpoczęcie studiów). Najczęstszym jednak powodem, dla którego ludzie decydują się na wyjazd do innego państwa, jest to fakt, że nie starcza im pieniędzy, żyją "od pierwszego do pierwszego" i chcą to zmienić. Piotr Kowzan napisał bardzo ciekawy artykuł pt. „Migracje motywowane długiem lub obawą przed zadłużeniem”, w której porusza współczesny problem migracji spowodowanej długiem lub obawą przed nim, charakteryzuje zjawisko migracji jak i sylwetkę migranta, oraz omawia jak sytuacja finansowa wpływa na nasze życie i decyzje.
Piotr Kowzan w swojej pracy napisał, że istnieją dwie strategie, by wyjść z długu. Pierwsza- maksymalizacja oszczędności, czyli oszczędzanie na wszystkim na czym tylko się da, byle mieć pieniądze na kolejną ratę w banku. Może to prowadzić do zepchnięcia swojej rodziny w ubóstwo i/lub społeczne wykluczenie, ponieważ nie będziemy spełniać pewnych norm społecznych, takich jak np. posiadanie komputera, który jest teraz w każdym domu. Druga strategia to maksymalizacja dochodów, czyli podejmowanie się coraz to większej ilości zajęć, by uzyskać dodatkowe środki na spłatę kredytu co często odbywa się kosztem spędzania czasu z rodziną czy przyjaciółmi. Zdarza się, że ludzie, którzy chcą powiększyć swoje dochody sięgają po irracjonalne środki, np. transgresje norm społecznych (np. przemyt narkotyków, prostytucja czy napady na bank). Mają oni nadzieję, że jedno działanie transgresywne umożliwi przywrócenie kontroli nad swoim życiem. Kiedy wszystkie sposoby zawiodą, pojawia się apatia, czyli brak chęci do podejmowania jakiegokolwiek działania, gdyż żadne nie wydają się stwarzać szans na zmianę sytuacji 2. Migracja jest rozważana na wielu etapach zadłużenia (prócz apatii), ale ma sens jedynie, gdy wyjedziemy do kraju, w którym waluta i przeciętne zarobki będą wyższe niż w kraju ojczystym. W Europie w 2014 r. przebywało ok. 2 mln 13 tys. Polaków, przy czym ok. 1 mln 901 tys. w krajach Unii Europejskiej. Najwięcej Polaków, bo aż 685 tys., mieszkało w Wielkiej Brytanii, w Niemczech- 614 tys., w Irlandii- 113 tys., w Holandii- 109 tys., oraz we Włoszech- 96 tys.3
Często ludzie stosują strategie maksymalizacji oszczędności, by zredukować wielkość długów, a nie zwiększyć wysokość przychodów. Można to dostrzec w krajach Unii Europejskiej, które wprowadziły zróżnicowane rozwiązania w kwestii upadłości konsumenckiej. Oznacza to tyle, że od momentu wprowadzenia tego prawa w danym kraju jego obywatele nabierają praw do korzystania z analogicznych rozwiązań w krajach członkowskich. W Polce takie prawo zostało wprowadzone w 2009 r., ale mało kto mógł z niego korzystać, ponieważ była zbyt restrykcyjne 4. Z kolei prawdziwą zmianą była możliwość ogłoszenia przez polskich obywateli upadłości poza granicami kraju i utworzenie firm i kancelarii prawniczych, które oferują uwolnienie się od długów obywatelom Polski.
Ważnym aspektem dla dłużników jest poziom ich ochrony w danym kraju, np. od jakich kwot można przeprowadzać egzekucję z majątku dłużnika czy możliwość całkowitego anulowanie zadłużenia. Najmniej przyjazne dla dłużników kraje to: Bułgaria, Chorwacja, Grecja, Włochy oraz Rumunia (gdzie takie prawo nie istnieje); Węgry, Litwa i Luksemburg (gdzie takie prawo dopiero powstaje); Irlandia i Polska (gdzie tylko niektórym udaje się przejść procedury by takie prawo otrzymać). Warto dodać, że w tych krajach odnotowuje się wysoki odsetek migracji.
Przemodelowanie relacji obywatel-państwo polega na rosnącej konieczności korzystania z usług finansowych w celu realizacji praw obywatelskich (m.in prawo do edukacji, opieki zdrowotnej). Koszty zdobycia wyższego wykształcenia potrafią być na tyle wysokie, że niektórzy absolwenci wolą zerwać relacje z krajem, w którym wzięli kredyty studenckie – emigrują na stałe, czasami zmieniając przy tym tożsamość, dzięki czemu wierzyciele nie mogą ich znaleźć.
W Internecie istnieją przeróżne fora, gdzie ludzie zadłużeni dyskutują i analizują uwarunkowania prawne poszczególnych krajów, tak by uzyskać jak najkorzystniejsze rozwiązania, co Piotr Kowzan nazywa ekonomiczną edukacją wyjścia 5. Omawia on również jak długi wpływają na "zakorzenienie się" człowieka w danym kraju i jego sposób myślenia, ponieważ często jego sytuacja ekonomiczna staje się obsesją, z której wynikają różne powikłania (m.in nerwobóle). Możliwe jest też, że ludzie, którzy wyjechali zagranicę "za chlebem" staną się ubożsi niż byli na początku. Dzieje się tak, gdy zadłużenie jednych osób przechodzi na kolejne osoby, np. poprzez żyrowanie kredytu lub z uwagi na wspólnotę majątkową. Taki dług, nazywany jest długiem przenoszonym drogą płciową 6 i dotyczy zazwyczaj kobiet obciążanych długami swoich mężów. Przenoszą się długi również po sieciach migracyjnych, czyli powiązaniach między ludźmi, dzięki którym migranci mogą zamieszkać w miejscu, w którym są już np. ich znajomi. Piotr Kowzan podał taki przykład- "do zintegrowanej i posiadającej dom w nowym kraju rodziny przyjeżdżać mogą bliscy, licząc na pomoc do czasu znalezienia pracy i mieszkania. Efektywna pomoc w usamodzielnieniu może oznaczać żyrowanie kredytu na zakup samochodu, bez którego na Islandii jest dużo trudniej żyć niż w kontynentalnej Europie, ze względu na słabo rozwinięty transport publiczny. Do czasu kryzysu finansowego taka forma pomocy wydawała się rozsądna. Podczas kryzysu koszt obsługi kredytów na samochody wzrósł do tego stopnia, że niektóre z nich okazały się niespłacalne. Jeżeli świeżo przybyli migranci decydowali się na wyjazd z kraju, to ich długi obciążyły hipotekę domu, który był zabezpieczeniem kredytu samochodowego. Jeżeli podobnej pomocy rodzina udzieliła kilku bliskim osobom, to tracą dom i mimo wielu lat pobytu na wyspie, rozważają jej opuszczenie" 7.
Piotr Kowzan w swojej pracy ujął różne konsekwencje zadłużenia i drogi wychodzenia ludzi z długów w sposób interesujący i zrozumiały, opierając się na konkretnych, życiowych przykładach. Cały tekst jest spójny, informacje w nim zawarte mają poparcie w literaturze, a ciekawa argumentacja sprawia, że "Migracje motywowane długiem lub obawą przed zadłużeniem" jest pracą zrozumiałą również dla laika. Jedyną wadą może być fakt, że jeśli ktoś chciałby poszerzyć swoją wiedzę i poszukać więcej informacji w przypisach czy bibliografii mógłby napotkać problem taki, że spora część jest w języku angielskim. Z czystym sumieniem mogę powiedzieć, że Piotr Kowzan obronił tezę, którą sobie obrał, czyli "budując adekwatną politykę migracyjną dla Polski, należy połączyć ją z polityką wobec ludzi zadłużonych".
_________________________________________________________________________
2- P. Kowzan, Dług jako „trojan” wychowania: kryzys finansowy i skandal na Islandii, The Space graduate journal, 2012, nr 1, s. 42–50
4- Ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze, Artykuł 491[1]–491[12]
6- M. Kaye, Equity’s treatment of sexually transmitted debt, Feminist Legal Studies, 1997, 5(1), s. 35–55.)
7-Piotr Kowzan "Migracje motywowane długiem lub obawą przed zadłużeniem", Forum Dialogu Publicznego ,Olsztyn 2013, str. 151
